Najsurowszym ze środków oddziaływania na nieletniego jest umieszczenie w zakładzie poprawczym. Odpowiedzialność za niego rozciąga się również na rodziców lub opiekunów. Zdarza się, że media przekazują nam informacje o wybrykach, często nawet chuligańskich, osób niepełnoletnich. Dotyczy to czynów społecznie potępianych, takich jak: niszczenie mienia, kradzieże, pobicia, posiadanie narkotyków, czy obrót tymi środkami. Pojawiają się wtedy pytania ze strony osób pokrzywdzonych – czy taki niepełnoletni sprawca zostanie w ogóle w jakikolwiek sposób ukarany i czy wyrządzona szkoda zostanie naprawiona, zaś ze strony rodziców nieletniego – czy ich dziecko poniesie konsekwencje, czy może trafić do zakładu poprawczego i czy sami będą w jakiś sposób odpowiadać za to finansowo. Co do zasady za przestępstwo odpowiada jedynie osoba, która popełniła czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. Wtedy też zastosowanie znajduje Kodeks karny, a więc niepełnoletni jeszcze sprawca występku lub zbrodni ponosi odpowiedzialność karną na takich samych zasadach jak dorosły – z tym że sąd, wymierzając karę, kieruje się przede wszystkim tym, by taką osobę wychować. Istnieje jednak kategoria szczególnie poważnych przestępstw, jak choćby zabójstwo, ciężki uszczerbek na zdrowiu, zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem, porwanie dla okupu lub rozbój, gdzie odpowiedzialność karną ponosi także nieletni, który dokonał czynu już po ukończeniu 15 lat. Osoba taka ponosi wówczas odpowiedzialność karną, jeżeli przemawiają za tym okoliczności sprawy, stopień rozwoju samego sprawcy oraz jego właściwości i warunki osobiste. W takim wypadku orzeczona kara nie może przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za dane przestępstwo. Wobec sprawcy, który w czasie popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat, nie orzeka się kary dożywotniego pozbawienia wolności. Czy to oznacza, że w pozostałych wypadkach osoba poniżej 17 roku życia w ogóle nie ponosi żadnej odpowiedzialności? Sprawca nie ponosi odpowiedzialności karnej, ale może na zasadach określonych w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich ponieść odpowiedzialność w sprawie o czyn karalny lub o demoralizację. Czyn karalny to czyn zabroniony stanowiący przestępstwo, przestępstwo skarbowe albo poważne, wymienione we wspomnianej ustawie wykroczenie. Odpowiedzialność w tym zakresie ponosi sprawca, który dopuścił się takiego czynu po ukończeniu 13 lat, ale przed ukończeniem 17 roku życia. Demoralizacja to z kolei dość otwarty katalog negatywnych zachowań niepełnoletniego, jednak należy przede wszystkim wymienić tutaj: a) naruszanie zasad współżycia społecznego, b) systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego, c) używanie alkoholu lub innych środków służących odurzeniu (czyli np. narkotyki lub tzw. „dopalacze”), d) włóczęgostwo, e) udział w grupach przestępczych. Sprawy nieletnich rozpoznaje sąd rodzinny, który jest właściwy z uwagi na miejsce zamieszkania nieletniego (w wypadku Pabianic – Sąd Rejonowy w Pabianicach III Wydział Rodzinny i Nieletnich). Wobec sprawcy sąd może między innymi: a) udzielić upomnienia, b) ustanowić nadzór odpowiedzialny rodzica lub organizacji społecznej, c) zastosować nadzór kuratora, d) orzec przepadek rzeczy uzyskanych wskutek popełnienia czynu zabronionego, e) orzec umieszczenie w młodzieżowy ośrodku wychowawczym lub rodzinie zastępczej zawodowej, f) orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym. Najsurowszym ze środków oddziaływania na nieletniego uznać należy umieszczenie w zakładzie poprawczym – zastosowanie tego środka jest jednak możliwe tylko wtedy, gdy sprawca dopuścił się czynu zabronionego będącego przestępstwem lub przestępstwem skarbowym i gdy przemawia za tym jego wysoki stopień demoralizacji oraz okoliczności i charakter czynu. Sąd może również warunkowo zawiesić wykonanie takiego środka na odpowiedni okres próby – od roku do 3 lat. Odpowiedzialność za nieletniego rozciąga się również na jego rodziców, ponieważ sąd rodzinny może zobowiązać rodziców lub opiekunów do poprawy warunków wychowawczych, zdrowotnych nieletniego oraz do zacieśnienia współpracy ze szkołą, poradnią psychologiczną lub z lekarzem. Sąd może także nałożyć na rodziców obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przez nieletniego. Jeżeli rodzice będą uchylać się od nałożonych na nich obowiązków, sąd może obciążyć ich karą pieniężną w wysokości od 50 do 1 500 złotych. Adwokat Dawid Zakrzewski* SŁOWNIK WAŻNYCH POJĘĆ NIELETNI – pojęcie z zakresu prawa karnego, jest to osoba, która w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończyła 17 lat. MŁODOCIANY – pojęcie z zakresu prawa karnego, jest to osoba, która w chwili popełnienia czynu zabronionego (występku lub zbrodni) nie ukończyła 21 lat i w czasie orzekania przez sąd pierwszej instancji nie ukończyła 24 lat. MAŁOLETNI – pojęcie z zakresu prawa cywilnego, jest to osoba, która nie ukończyła 18 lat. ________________________________________________________________________ *Adwokat Dawid Zakrzewski, pabianiczanin, absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Ukończył aplikację adwokacką przy Izbie Adwokackiej w Łodzi. Kilkuletnie doświadczenie w występowaniu przed sądami, organami państwowymi i samorządowymi obecnie wykorzystuje w ramach własnych kancelarii adwokackich mieszczących w Pabianicach i w Łodzi. W swojej praktyce świadczy pomoc prawną z zakresu prawa karnego, cywilnego i rodzinnego. Jeśli chcecie Państwo podpowiedzieć istotny temat do poruszenia na naszych łamach, piszcie na kontakt@ (w temacie: Prawo bliżej Ciebie).
Jeżeli dziecko popełnia czyn zabroniony - przestępstwo, wykroczenie, przestępstwo lub wykroczenie skarbowe - po ukończeniu 17 roku życia, odpowiada on jak dorosły. Odpowiedzialność karna i wykroczeniowa rozpoczyna się bowiem z osiągnięciem przez dziecko tego wieku. Postępowanie w sprawach nieletnich może dotyczyć demoralizacji lub popełnienia czynu zabronionego. W drugim przypadku prowadzone jest postępowanie karne wobec nieletnich przy czym zastosowanie kary więzienia i sądzenia jak osoby dorosłej nie dotyczy każdego nieletniego, a zakres odpowiedzialności karnej również różni się od tego w przypadku osób dorosłych. Warto zatem poznać podstawowe fakty i mity dotyczące odpowiedzialności karnej nieletnich. Nieletni może otrzymać karę dożywotniego więzienia – mit Za najcięższe przestępstwa wymienione w kodeksie karnym nieletni może ponieść odpowiedzialność karną. Niemniej jednak nawet w przypadku zabójstwa czy pobicia ze skutkiem śmiertelnym sąd nie może go skazać na dożywotnie więzienie. Górna granica kary wynosi dwie trzecie maksymalnego wyroku, przewidzianego za dane przestępstwo, przy czym nie jest tu brane pod uwagę dożywotnie pozbawienie wolności. 17 latek odpowiada jak osoba dorosła – fakt Mimo, że 17-latek nie jest jeszcze osobą, która posiada pełnię praw publicznych, to jednak według Kodeksu Karnego za czyn zabroniony może być sądzony jak osoba dorosła i za taką jest uważany w świetle przepisów. Oczywiście w wyjątkowych sytuacjach, kiedy zachodzą odpowiednie przesłanki, sąd może uznać, że wobec 17-latka powinny być zastosowane środki przewidziane w postępowaniu w sprawach nieletnich. Jednak nie dotyczy to przestępstw, a określonych w kodeksie karnym występków. Jeżeli stopień rozwoju psychospołecznego sprawcy sąd uzna za nie wystarczający, to może skierować go do ośrodka leczniczego bądź poprawczego. 15-latek za gwałt zbiorowy może odpowiadać jak dorosły – fakt Nastolatki, które są zdemoralizowane często podchodzą do swoich występków, a także przestępstw w ten sposób, że nic im za to nie grozi. Jednak nie jest to prawdą w drugim przypadku, jeśli osoba nieletnia, popełniła czyn zabroniony z listy znajdującej się w art. 10 KK. Jednym z nich jest gwałt zbiorowy. Jeśli zatem nastolatkowie pod wpływem swoich rówieśników wezmą udział w takim haniebnym czynie grozi im za to 2/3 kary przewidzianej w kodeksie karnym za gwałt, która wynosi od 3 do 12 lat pozbawienia wolności, zatem nieletni otrzymają karę nie mniejszą niż 2 lata więzienia, a mogą zostać skazani nawet na 8 lat pozbawienia wolności, a jeśli w wyniku gwałtu ze szczególnym okrucieństwem osoba pokrzywdzona zmarła wyrok może wzrosnąć nawet 15 lat pozbawienia wolności. Takie sprawy karne nieletnich są niezwykle trudne. Oczywiście nieletniemu przysługuje w takim przypadku obrońca z urzędu, zgodnie z zasadą domniemania niewinności. W szczególnych przypadkach, np. stwierdzonego upośledzenia u nieletniego sąd może uznać, że nie był on w pełni świadomy popełnienia czynu zabronionego i zastosować wobec niego środki wychowawcze. 13-latek za zbrodnię może otrzymać karę pozbawienia wolności – mit W przypadku osób, które są nieletnie i nie ukończyły jeszcze 15-roku życia toczy się postępowanie w sprawach nieletnich w sądzie rodzinnym, niezależnie od popełnionego czynu. Za najcięższe przestępstwa grozi im zakład resocjalizacyjny zamknięty, jednak kara więzienia nie może być wobec nich zastosowana. Uznaje się, że każdy czyn popełniony przez osobę poniżej 15 roku życia nosi znamiona demoralizacji i za taki w świetle prawa jest uznawany, a nie za zbrodnię. Sprawy karne nieletnich zasadniczo mogą dotyczyć 10 kategorii przestępstw – fakt Nieletni, czyli osoby, które nie ukończyły jeszcze 17 roku życia, mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej w sytuacji popełnienia jednego z czynów zabronionych wymienionych w Kodeksie Karnym. Należą do nich rozbój, wzięcie zakładników, zgwałcenie zbiorowe lub kazirodcze, umyślne spowodowanie katastrofy w komunikacji, porwanie samolotu lub statku, katastrofa w ruchu lądowym, umyślne sprowadzenie zdarzenia powszechnie niebezpiecznego, umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, zabójstwo, a także zamach na Prezydenta RP. Trzeba powiedzieć, że w szczególnych przypadkach Sąd może uznać, że mimo popełnienia zbrodni nieletni nie był w chwili jej popełniania całkowicie świadomy swoich czynów i uznać niewystarczający stopień rozwoju sprawcy. W takim przypadku zostaną wobec niego zastosowane środki wychowawcze przewidziane w postępowaniu w sprawie nieletnich. Postępowanie karne wobec nieletnich jest zatem objęte szczegółową jurysdykcją. Warto poznać te przepisy i wiedzieć, że nawet będąc nieletnim nie jest się bezkarnym. Materiał opracowany na podstawie informacji znalezionych na stronie Za nastolatka, który skończył już 13 lat wniosek o wydanie dowodu składa jeden z rodziców lub opiekun ustanowiony przez sąd. Przy składaniu wniosku o dowód dla dziecka, które ukończyło już 5 lat wymagana jest jego obecność. Dalszy ciąg materiału pod wideo. Do wniosku załącza się dwie fotografie, odpis skrócony aktu urodzenia. Sprawy nieletnich / Kiedy nieletni odpowiada jak dorosły? Zasadą jest, że jeżeli nieletni dopuszcza się popełnienia przestępstwa przed ukończeniem 17 roku życia, stosuje się do niego środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich. Zdarzają się jednak szczególne wypadki kiedy nieletni pomimo nieosiągnięcia wieku 17 lat może odpowiadać na takich samych zasadach jak dorośli. Mianowicie, jeżeli nieletni, ma ukończone 15 lat i dopuści się jednego z wymienionych niżej przestępstw, może odpowiadać na zasadach określonych w kodeksie karnym, jeżeli okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się nieskuteczne. Nieletni po ukończeniu 15 roku życia może odpowiadać za następujące przestępstwa: - zamach na życie prezydenta RP (art. 134 kk); - zabójstwo (art. 148 kk); - spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 par. 1 albo 3 kk); - sprowadzenie niebezpieczeństwa, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób, albo mieniu w wielkich rozmiarach (art. 163 par. 1 albo 3 kk); - piractwo (prawdziwe - nie "komputerowe"); - spowodowanie katastrofy w ruchu lądowym (art. 173 par. 1 albo 3 kk); - zgwałcenie zbiorowe i ze szczególnym okrucieństwem (art. 197 kk); - czynną napaść na funkcjonariusza publicznego połączoną za spowodowaniem ciężkiego uszczerbku na jego zdrowiu (art. 223 par. 2 kk); - wzięcie zakładnika (art. 252 par. 1 labo 2 kk); - rozbój (art. 280 kk). W przedstawionych wypadkach orzeczona kara nie może przekroczyć 2/3 górnej granicy kary grożącej za dane przestępstwo. W stosunku do sprawców, którzy w czasie popełnienia przestępstwa nie przekroczyli 18 roku życia nie można stosować kary dożywotniego pozbawienia wolności.Według Craig dorosłość zaczyna się wtedy, kiedy przestajemy żyć chwilą i zaczynamy szukać w życiu stabilizacji. Prezenterka uważa, że wiek dorosły różni się od młodości rodzajem upodobań. „To, co wprawiało mnie w zachwyt, kiedy miałam 21 lat, dziś już nie tak bardzo mi się podoba, a czasami wręcz mnie przeraża.W jednym z naszych ostatnich tekstów wspominaliśmy o sytuacji wezwania na przesłuchanie w charakterze świadka. Teraz skupimy się natomiast na podejrzanym, którego prawa i obowiązki wyglądają odmiennie. Przesłuchanie podejrzanego – jak wygląda? Jak wygląda przesłuchanie podejrzanego? Na początku policjant lub prokurator odczytuje treść zarzutu. Jest to opis konkretnego przestępstwa, jakiego miała się dopuścić ta osoba. Po przedstawieniu zarzutu staje się ona podejrzanym. Nabywa tym samym prawa i obowiązki przysługujące podejrzanemu – funkcjonariusze udzielają pisemnych i ustnych pouczeń w tym zakresie. Następnie pada pytanie, czy przesłuchiwany przyznaje się do popełnienia przestępstwa. Dalej przedmiotem wyjaśnień są okoliczności zdarzenia. Prawa podejrzanego podczas przesłuchania Najważniejszym prawem, jakie przysługuje podejrzanemu podczas przesłuchania, jest prawo do odmowy składania wyjaśnień lub odpowiedzi na pytanie bez podania przyczyny. Jest to tzw. prawo do milczenia (art. 175 § 1 Oznacza to, że podejrzany, odmawiając składania wyjaśnień, nie może ponieść żadnych negatywnych konsekwencji z tego powodu. Wynika to z naczelnej zasady postępowania, zgodnie z którą podejrzany i oskarżony nie mają obowiązku ani dowodzenia swojej niewinności, ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść (74 § 1 To policja i prokuratura mają znaleźć dowody na jego winę, na nich więc spoczywa ciężar dowodowy. Bez wystarczającego materiału dowodowego nie będzie możliwe skierowanie aktu oskarżenia do sądu. Domniemywa się, że podejrzany (oskarżony) jest niewinny, dopóki jego wina nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu (art. 5 § 1 Co ciekawe, podejrzany ma możliwość składania fałszywych wyjaśnień i nie poniesie odpowiedzialności za przedstawianie nieprawdziwej wersji zdarzenia. Prawa podejrzanego podczas przesłuchania są więc znacznie szersze niż prawa świadka, który, poza kilkoma jasno określonymi przez prawo sytuacjami, ma obowiązek składania zeznań (art. 177 § 1 Ponadto musi odpowiadać na pytania zgodnie z prawdą, gdyż składanie fałszywych zeznań jest karalne (art. 233 § 1 Przesłuchanie podejrzanego – na co uważać? Proces przesłuchania podejrzanego może wiązać się z próbą obejścia procedury przez policję lub prokuraturę. Przykładowo: zebrano materiał dowodowy w sprawie kradzieży samochodu. Wynika z niego, że na 99% przestępstwo popełnił Marek. W takim przypadku powinno się od razu postawić mu zarzut i przesłuchać w charakterze podejrzanego (art. 313 § 1 W takim przypadku Marek mógłby po prostu odmówić składania wyjaśnień. Policjanci wpadają więc na pomysł, aby najpierw przesłuchać Marka w charakterze świadka. Wówczas będzie na nim spoczywał obowiązek składania zeznań, a także odpowiadania na pytania zgodnie z prawdą. Istnieje więc prawdopodobieństwo, że Marek, będąc pod presją, przyzna się do popełnienia przestępstwa. Należy mieć świadomość, że takie obchodzenie przepisów przez funkcjonariuszy jest niedozwolone. Zeznanie złożone przez Marka jako świadka nie będzie miało mocy dowodowej, gdy ten stanie się podejrzanym. Ponadto w literaturze prawniczej wskazuje się, że nie powinien on odpowiadać za składanie fałszywych zeznań z art. 233 §1a Wezwanie na przesłuchanie w charakterze podejrzanego – co robić? Bardzo często dostajemy telefony z pytaniami: „Mój syn jest wezwany na podejrzanego! Mój mąż jest wezwany na podejrzanego! Co robić?”. Rozumiemy, że taka sytuacja jest niezwykle stresująca – najważniejsze jest jednak to, aby zachować spokój. Samo wezwanie na przesłuchanie w charakterze podejrzanego nie oznacza jeszcze przecież wyroku. Warto jednak zabezpieczyć się przed sytuacją, w której postępowanie może przebiegać w sposób niezgodny z procedurami lub działający na szkodę podejrzanego. Osoba obawiająca się, że ona lub osoba jej bliska może zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej, powinna zapewnić sobie pomoc profesjonalnego adwokata. Jego zadaniem będzie dbanie o to, aby organy postępowania karnego działały zgodnie z procedurą. Jeśli znalazłeś się w takiej sytuacji, nie wpadaj w panikę – skontaktuj się z naszą kancelarią, a natychmiast udzielimy Ci profesjonalnej pomocy.